کمال مطلوب یا ایده‌آل‌های ایرانی مطبوعات پس از جنگ جهانی از جامعه ایده‌ال ایرانیان چه نوشتند؟
[ad_1]
ده‌‌‌‌ها سال سعی و تلاش ایرانیان برای پشت سرگذاشتن یک دوره طولانی از افول و فروپاشی و نفوذ فزآینده قدرتهای خارجی به نهضت مشروطیت منجر شد؛ نهضتی که اگرچه با توفیق ملت در تصویب یک قانون اساسی و تشکیل یک مجلس شورای ملی به یک پیروزی اساسی انجامید، اما این پیروزی در زمانی حاصل شد که به دلیل کاهش بیش از پیش توان و اقتدار دولت از یک‌‌‌‌سو و فرادستی فزآینده قدرتهای خارجی از سوی دیگر، تحقق بسیاری از خواستههای نهضت، دشوارتر از پیش شده بود. در چنین فضایی، روزنامه «شفق سرخ» به مدیریت علی دشتی پرسش‌‌‌‌هایی را مطرح کرد و از صاحب‌‌‌‌نظران و خوانندگان نظر خواست: ایده‌‌‌‌آل ما چیست؟ چه می‌‌‌‌خواهیم؟ چه باید بخواهیم؟ به چه طریق و از چه راه و از کی باید بخواهیم؟ در این کتاب 19 پاسخ منتشرشده در روزنامه «شفق سرخ» به این پرسش‌ها، آورده شده است.
در سطوری از مقدمه کتاب آمده است: «پیشامد جنگ اول جهانی و توسعه دامنه آن به خاک ایران عرصه را چنان تنگ کرد که برای مدتی، تا پایان گرفتن جنگ، دغدغه خاطر اصلی ایرانیان بیشتر به اعاده استقلال و حفظ تمامیت کشور معطوف شد تا مسائلی ثانوی چون اصلاحات، تنها در پی خاتمه جنگ و از میان رفتن امپراتوری روسیه، اول بدخواه ایران، و از رمق افتادن دیگر قدرتهای مداخله‌گر بود که با اعاده استقلال بار دیگر امکان رسیدگی مجدد به خواستههای اصلی و اولیه مشروطیت میسر شد.
در این مرحله به گونه‌ای که حتی از یکی از نخستین تلاش‌های ایرانیان در این جهت آشکار است از جمله سندی چون «اصول مصوب جمعی از ایرانیان برلن جهت اصلاح و ترقی مملکت» به تاریخ رجب 1336ه.ق که در ادامه به قسمت‌هایی از آن اشاره خواهد شد- درباره اهم این خواسته‌ها اختلاف نظری وجود نداشت. همگی اذعان داشتند که «عمده مجاهدات اولیه دولت باید صرف تشکیل قوای نظام و … ترتیب مالیه…» شود و آن‌گاه مواردی چون «الغای امتیازات و تخصیصات حقوقی اتباع خارجه»، تجدید سازمان «عدلیه ایران… موافق اصول معمول دول متمدنه …» و «… ابطال کلیه معاهدات و قراردادها و امتیارات و تعرفه‌ها که مخالف ممضر به استقلال سیاسی و اقتصادی و تمامیت ملکی ایران است…
در حالی که در مراحل بعد جزئیات دیگری نیز چون تجدیدنظر در تعرفه‌های گمرکی یا ضرورت احداث خط آهن بر فهرست‌هایی از آن دست افزوده می‌شد یا در باب اولویت یا عدم اولویت این یا آن بخش از خواسته‌ها مانند تقدم قشون بر معارف یا بالعکس یا جایگاه اقتصاد در این معادلات مباحثی مطرح می‌شد اما درباره چارچوب کلی نیازهای مبرم کشور اختلاف نظری وجود نداشت. اختلاف‌نظر از جایی آغاز شد که با خاتمه جنگ جهانی و طولانی شدن فرایند تحقق این خواسته‌ها، در میان بخش‌های فزاینده‌ای از نیروهای سیاسی این تصور شکل گرفت که یک جای کار لنگ است…»
انتشارات جهان کتاب چاپ دوم «کمال مطلوب یا ایده‌آل‌های ایرانی (تیر – آبان 1302)» پژوهش رضا آذری شهرضایی را در 260 صفحه به بهای 160 هزار تومان به چاپ رساند.
دیدگاه‌ها