کتاب «نظریه‌های احیاء و بازسازی تمدن اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از روابط‌عمومی انتشارات سروش؛ تمدن اسلامی به دلیل اهمیت، بزرگی و تأثیری که در شکل‌گیری تمدن جدید غرب داشته در طی دو قرن معاصر در کانون توجه تمدن شناسان جهان بوده و آثار گوناگون و متعددی درباره آن نوشته شده است.

هرچند متفکران مسلمان در این مسیر نقش قابل توجهی داشته‌اند، با این حال باید گفت که بخش عمده‌ای از دانش تمدنی که درباره تمدن اسلامی به ما رسیده، برخاسته از مطالعات شرق شناسان غربی بوده و آمیخته با ذهنیات اندیشمندان غربی درباره اسلام و جوامع اسلامی است. از سوی دیگر بسیاری از نظریات تمدن متفکران مسلمان در این دوره در مواجهه با تمدن غربی و در نسبت با آن پدید آمده و در واقع نظریه‌هایی برای چگونگی مواجهه با تمدن جدید غرب هستند.

 در کنار این دست نظریه‌ها که بخش عمده‌ای از مباحث تمدنی متفکران مسلمان را تشکیل داده‌اند، طیف دیگری از نظریه‌های موسوم به نظریه‌های احیاء و بازسازی تمدن اسلامی شکل گرفته که هرچند نیم نگاهی به تمدن جدید غرب داشته اما دارای شخصیت و هویتی مستقل است. به نظر می‌رسد حداقل بخشی از متفکران مسلمانی که دست‌اندرکار ارائه نظریه‌های احیاء و بازسازی هستند به دنبال کنار زدن اتمسفر عالمگیر تمدن جدید غربی و درانداختن طرحی اسلامی برای هدف احیاء و بازسازی بوده‌اند.

سیدامیرحسن دهقانی در این کتاب کوشیده است به شناسایی گونه‌های نظریه‌های احیاء و بازسازی تمدن اسلامی که در طی دو قرن معاصر توسط متفکران مسلمان ارائه شده است، بپردازد. نگارنده با استفاده از روش تحلیل تطبیقی تاریخی، شرایطی را فراهم کرده است که در آن نظریه‌های احیاء و بازسازی، احصا و هریک به مثابه یک کل ترکیب بندی شده با دیگران مقایسه شوند.

نتیجه پژوهش حاضر این است که در طی قرن‌های نوزده و بیست، هشت نظریه احیاء و بازسازی تمدن اسلامی توسط متفکران مسلمان مطرح شده است: ۱. بازسازی سیستم تعلیم و تربیت اسلامی، ۲. احیای خلافت اسلامی، ۳. احیای اندیشه اسلامی، ۴. احیای سیستم اسلامی، ۵. دعوت اسلامی، ۶. احیای جهاد اسلامی، ۷. بازسازی میراث اسلامی و ۸. احیای سنت اسلامی.

نگارنده در این اثر کوشیده است از همکاری جمعی از نخبگان فکری که با زبان‌های گوناگون جوامع اسلامی چون عربی، فارسی، ترکی، اردو و انگلیسی آشنایی دارند بهره ببرد. این همکاری موجب شده است طیف نسبتا گسترده‌ای از آثار متفکران مسلمان دراین پژوهش مورد بررسی و بهره برداری قرار بگیرد.

در کنار این‌ها بررسی دقیق نظریه های احیاء و بازسازی تمدن اسلامی، نیازمند مطالعه آن‌ها در بافت و زمینه‌ای از تمدن نگاری ها و نظریه‌های تمدنی است که در طی دو قرن گذشته شکل گرفته اند. این ضرورت موجب پرداختن به پرسش‌های فرعی و مقدماتی نسبتا قابل توجهی است که نگارنده در فصول مقدماتی خود این پرسش‌ها را مدنظر قرار داده است.

در کنار مباحثی که در دو قرن معاصر در میان متفکران مسلمان درباره چگونگی مواجهه با تمدن غربی شکل گرفته، دسته دیگری از مباحث تمدنی در میان متفکران مسلمان پدید آمده که در پی احیا و بازسازی تمدن اسلامی است. در این دسته، تعداد قابل‌توجهی از متفکران مطرح جهان اسلام دست‌به‌کار ارائه روش‌های فکری و عملی شده‌اند که به‌زعم آن‌ها نتیجه‌اش احیا و بازسازی تمدن اسلامی خواهد بود.

پرسش اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: مهم‌ترین نظریه‌های احیا و بازسازی تمدن اسلامی که در دو قرن معاصر از سوی متفکران مسلمان ارائه شده، کدام است و هر یک از این نظریه‌ها چه ویژگی‌ها و چه تفاوت‌هایی با دیگر نظریه‌ها دارد؟

حضور رنگ و بوی غربی طی چند قرن معاصر در جوامع اسلامی باعث شده است مباحث گوناگونی در میان جوامع مسلمان و متفکران مسلمان در مواجهه با غرب و نسبت به تمدن غربی شکل بگیرد. درک تمدن غرب، هرچند به‌صورت ابتدایی و ناقص و تلاش‌های ادامه‌دار برای تعمیق این درک، یکی از این مباحث بوده است.

تلاش برای درک درست از تمدن غرب باعث شکل‌گیری مباحثی ذیلِ عنوان غرب‌شناسی در جوامع اسلامی شده است. به نظر می‌رسد شناخت تمدن کهن اسلامی یکی دیگر از مباحثی بوده است که در این دوره در مواجهه با تمدن غربی و آثاری که متفکران غربی در این زمینه خلق کرده‌اند، صورت گرفته است.

 چاپ نخست این کتاب در 522 صفحه وزیری، شمارگان 100 نسخه و با قیمت 245.000 تومان از سوی انتشارات سروش در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار گرفته است.