مکتوبات تاریخی زنانه ادعای کلان روایت‌های فمنیستی را رد می‌کند جذابیت تدریس تاریخ با بیوگرافی

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «گفت‌وگویی پیرامون خاطره‌نگاری زنان» با سخنرانی دکتر منصوره اتحادیه(نظام مافی)، تاریخ‌نگار و سندپژوه، دکتر سیمین فصیحی، استاد تاریخ دانشگاه الزهرا چهارشنبه ۱۰ اسفندماه ۱۴۰۱ به همت انجمن زنان پژوهشگر تاریخ در باشگاه اندیشه برگزار شد.

منصوره اتحادیه گفت: تاریخ را در خارج از ایران به شکل خشک تدریس نمی‌کنند بلکه مدرسان این درس تلاش می‌کنند روش‌های جدید را به کار بگیرند برای نمونه یک زن استاد تاریخ در آمریکا شیوه تدریس خودش را بر اساس بیوگرافی سیاستمداران قرن بیستم قرار داده است.

او افزود: به نظرم شیوه جالبی است چون با این ابتکار مخاطبان تاریخ نکات جالبی از زندگی و کارنامه چهره‌های مطرح در تاریخ یاد می‌گیرند. البته در آمریکا انتخاب شیوه تدریس به انتخاب استادان است و نیاز نیست که در یک شیوه خشک و تکراری تاریخ را تدریس کنند. هر چند بیوگرافی قدری با تاریخ‌نگاری متفاوت است، چون شما با یک فرد روبه‌رو هستید و برای فهم زندگی و کارنامه‌اش باید ذهنیت او را بشناسید تا دریابید چرا فلان تصمیم را گرفت؟ پشت تصمیماتش چه تفکری بوده است؟

این پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: وقتی بیوگرافی یک فرد را می‌نویسید از خودتان هم ردی در آن هست، چون سوال‌هایی که مطرح می‌کنید ذهنیت شماست. برای نمونه می‌نویسید من فکر می‌کنم این فرد به این دلیل چنین تصمیمی گرفت. من وقتی بیوگرافی حسین علاء را می‌نوشتم با خود فکر می‌کردم در فلان موضوع چرا چنین تصمیمی گرفت؟ به شکلی من در قالب این شخصیت تاریخی فرو رفته بودم که لحظه لحظه زندگی‌اش را تصور می‌کردم و با تکیه بر اسناد و منابع بیوگرافی‌اش را نوشتم.   

منصوره اتحادیه گفت: در گذشته تاریخ درباره پادشاهان و رجال سیاسی بود، اما امروز تاریخ خیلی عوض شده است و به تاریخ‌نگاران به موضوعات جزئی و شخصیت‌های کم اهمیت‌تر حتی غیرسیاسی می‌پردازند و درباره سربازان در جنگ نوشته شده نه فرماندهان. درباره رعایا، دهقان‌ها یا افرادی خیلی معمولی در تاریخ نوشته می‌شود. بنابراین موضوعات نو در تاریخ دیده می‌شوند چنانکه در بیوگرافی نیز لازم نیست درباره یک شخصیت بزرگ، معروف و جهان دیده باشد.

او افزود: به نظرم نیاز است که برای بررسی تاریخچه آموزش و پرورش در دوره پهلوی اول خوب بود با مدیران مدارس زنانه صحبت می‌شد. چه کسانی بودند؟ چه تحصیلاتی داشتند؟ چه رویکردی را در زمینه آموزش پیاده کردند؟ امروز برای بررسی تاریخ آموزش و پرورش به این تجربیات نیاز داریم. من برای چنین کاری به مدرسه انوشیروان دادگر رفتم در آنجا خانمی به نام بانو که چندین سال در این مدرسه ناظم بود، هر کسی در آن دوران دانش‌آموز مدرسه دادگر بوده بانو خانم را می‌شناخت.

این سندپژوه عنوان کرد: من بانو  خانم را یادم هست و درصددم که درباره او اطلاعات بیشتری به دست بیاورم برای همین به مدرسه انوشیروان دادگر رفتم. یادم است که معلم تاریخ بسیار بدی داشتم که تاریخ را خیلی بد درس می‌داد. در حالی که من خیلی به تاریخ علاقه داشتم و معلم تاریخ ما تنها نام پادشاهان را پشت سر هم تکرار می‌کرد، هر چند من همان اسامی را هم یاد نگرفتم.

شیوه خاص اتحادیه در شرح حال‌نویسی

سیمین فصیحی گفت: بارها از دکتر اتحادیه خواهش کردیم حاصل تجربیاتش درباره تاریخ‌نگاری و بررسی اسناد شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی قاجار را ثبت کنند. این موضوع خیلی اهمیت دارد و برای پژوهشگرانی که بخواهند درباره تاریخ تحقیق و پژوهش کنند، بسیار مفید است.

او افزود: واقعیت این است که تجربه زیسته در زمینه خاطره‌نگاری و شرح‌حال نویسی می‌تواند خیلی ماندگار باشد و اصلا تحول ایجاد کند. منصوره اتحادیه به عنوان کسی که خاطرات، اسناد و شرح‌ حال‌ها را بررسی کرده که شیوه‌ای درباره تحقیق در تاریخ می‌تواند ارائه دهد که چگونه کار کرده و چه تجربیاتی در این زمینه دارد. لذا دانستن این تجربیات می‌تواند برای پژوهشگرانی که بخواهند در زمینه خاطرات و شرح‌ حال‌نویسی کار کنند، بسیار مفید باشد.  

استاد تاریخ دانشگاه الزهرا عنوان کرد: حوزه شرح حال نویسی هنوزه حوزه جدیدی است و روشی که منصوره اتحادیه در کتاب‌هایش به کار برده، شیوه خاصی است که به پژوهشگران خیلی کمک می‌کند.

سمیمن فصیحی گفت: منصوره اتحادیه به نکته جالبی اشاره کرد که وقتی وارد جزئیات زندگی زنان ایرانی می‌شویم خیلی از این کلان روایت‌های فمنیستی زیر سوال می‌رود. بحث کلی زنان فمنیست این است که زنان شرق(آسیایی) در پشت و پستو بودند و کاری انجام ندادند! اما وقتی جزئیات زنان حتی دوره قاجار را می‌خوانید مشاهده می‌کنید که کار اقتصادی کردند، در زمینه فعالیت‌های اجتماعی از جمله موسسات خیریه حضور داشتند.

او افزود: اگر به کلان روایت فمنیستی نگاه کنیم که مدعی است زنان آسیایی اصلا حق و حقوق نداشتند. بعضی مکتوبات زن‌نگار این مدعا را رد می‌کند چون در برخی از این مکتوبات زنان حق طلاق داشتند. همچنین در بعضی از مستندات درباره حق حضانت بچه وجود دارد.