کاوش در ایرانِ دهه بیست با عکس‌های «اریش.اف. اشمیت» دهه 1930 میلادی نقطه عطف باستان‌شناسی خاور نزدیک

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «کاوش در ایران: عکس‌های اریش. اف. اشمیت» که به عکس‌های تاریخی و اسناد پیرامونی گروه باستان‌شناس اریش. اف. اشمیت از ایران و عراق دهه بیست شمسی مربوط است و عایشه گورسان-سالتمسان تحقیق و پدیدآورندگی آن را بر عهده داشته، با ترجمه هایده مشایخ و ویراستاری زهره هدایتی بیدهندی، به تازگی به دست انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ دوم رسیده است.

اریش. اف. اشمیت انسان‌شناس و باستان‌شناس آمریکایی کار کاوش خود در ایران را از خرداد سال 1310 با پروژه دامغان آغاز و تا پایان حفاری‌های تخت‌جمشید در سال 1318 ادامه داد. پروژه دامغان به هدایت اشمیت یکی از نخستین پروژه‌های روشمند اکتشاف در ایران به شمار می‌آید. این دوره همزمان با دهه 1930 میلادی است که نقطه عطف باستان‌شناسی خاور نزدیک در گذار از حفاری برای یافتن گنج به دوره بنیان‌نهادن اصول علمی و روشمند حفاری و کاوش است.

کتاب کاوش در ایران؛ عکس‌های اریش. اف. اشمیت (سال‌های 1309-1319) روایتی مصور از دوران حضور اشمیت و گروه همکار او در ایران و عراق است. تهیه‌کننده و نویسنده کتاب، عایشه گورسان-سالتسمان، در پیشگفتار اشاره می‌کند که در حین کار بر سفال‌های عصر مفرغ تپه‌حصارِ دامغان در دانشگاه فیلادلفیا به عکس‌های موجود از پروژه اشمیت در بخش آرشیو موزه علاقه‌مند می‌شود.

این عکس‌ها مصادف با دست‌یابی اتفاقی به مکاتبات اشمیت و مدیر موزه دانشگاه و دیگر افراد و دولتمردان در این دوران حدوداً ده ساله است. وجود عکس‌ها و مکتوبات بسیار و دقیق که همگی سالم مانده بودند، عایشه گورسان را به انگیزه تدوین این کتاب مصور و جذاب که روایت‌گر چرایی، چگونگی و آغاز و انجام

پروژه دامغان است، ترغیب می‌کند؛ او بدین‌منظور از میان 2600 عکس تاریخی و چشم‌نواز اشمیت در آرشیو موزه، 64 قطعه را با توجه به جزئیات قوم‌شناختی و باستان‌شناسی و کیفیت، انتخاب و در کنار 88 قطعه عکس دیگر در لوح فشرده، همراه کتاب چاپ می‌کند. در چاپ فارسی کتاب کاوش در ایران عکس‌های لوح فشرده در کنار آن نامه‌ها و 64 عکس، به ضمیمه و توضیح چاپ شده است.

عایشه گورسان-سالتسمان انسان‌شناس فارغ‌التحصیل از دانشگاه پنسیلوانیاست که درباره تاریخ‌شناسی سفال‌های عصر مفرغ منطقه تپه‌حصار دامغان ایران کتابی را با بهره‌گیری از یافته‌های اریش. اف. اشمیت در سال 2016 به چاپ رسانده است. کتابی که همان‌طور که گفته شد، واسطه آشنایی با اسناد و عکس‌های برجامانده از اریش. اف. اشمیت و گروهش و جزم شدن عزم گورسان در نگارش و تدوین کتاب کاوش در ایران شد.

در توضیح بیشتر درباره کتاب کاوش در ایران باید افزود که عکس‌های به‌جای مانده از اشمیت و گروه او از ایران و مناطق عراق (فارا) در این دوره (در حدود نود سال پیش)، از کیفیت و وضوح خارق‌العاده‌ای برخوردارند و به تعبیر محقق و پدیدآورنده کتاب نوعی بی‌زمانی را تداعی می‌کنند. روایت متنی و سیر تاریخی کتاب نیز که حاصل کندوکاو در مکاتبات و اوراق اداری اشمیت و افراد گوناگون است، با پیوست شدن به عکس‌های تماشایی کتاب، بر زیبایی و زنده بودن آن‌ها افزوده است.

کتاب کاوش در ایران را هایده مشایخ، ترجمه و زهره هدایتی بیدهندی، ویراستاری و انتشارات علمی و فرهنگی به نفیس‌ترین گونه ممکن در ذیل پروژه‌های ویژه خود به صورت تمام‌گلاسه منتشر کرده است. چاپ نخست این کتاب در سال 1397 منتشر شده بود و در روزهای گذشته چاپ دوم آن در قطع رحلی و 288 صفحه با شمارگان 500 و قیمت 340 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.