پژوهشنامه سندشناسی اسناد فرش ایران منتشر شد
[ad_1]
ساحت معرفتی سندشناسی چیزی میان علم و دانش است. سندشناسی فارسی هنوز بسیار نوپا است و براساس روش‌های تجربی، خودآموز شکل گرفته و توسعه یافته است. پیشگامان ایرانی سندشناسی فارسی، چون مرحوم جهانگیر قائم‌مقامی با نگارش و تألیف آثاری چون «مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی»، بنیادهای معرفتی سندشناسی را در ایران بنیان گذاشتند. اما مقولاتی چون تولید متن و محتوا، نگارش آثار تعلیمی و آموزشی، روش‌شناسی، فلسفه علم، معرفت‌شناسی و… در حوزه سندشناسی فارسی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
مقوله‌ای که سندشناسی فارسی از آن رنج می‌برد، بحث روش‌شناسی و تعیین موازین و معیارهای علمی در این حوزه است. به‌عبارتی سندشناسی فارسی روش معین علمی که مورد پذیرش همگان باشد، ندارد و ساحت روش‌شناسی آن، تجربی و خودآموز است.
این کتاب با عنوان «سندشناخت (پژوهشنامه سندشناسی اسناد فرش ایران)» حاصل بیش از هفت سال کار پژوهشی مستمر نگارنده در حوزه اسناد موضوعی با تأکید بر اسناد فرش ایران در بازه زمانی قاجاریه است. سندشناخت تجربه زیسته نگارنده در حوزه سندشناسی فارسی است و تلاشی صادقانه در جهت روش‌شناسی، تعیین موازین و معیارهای سندشناسی فارسی، بررسی ابعاد و زوایای گوناگون اسناد تاریخی چون کاغذشناسی، مُهرشناسی، خط‌شناسی و خوشنویسی، مرکب‌شناسی و…. است.
هرچند که تمرکز این اثر صرفاً بر حوزه سندشناختی (فیزیکی) اسناد نبوده و به‌صورت توأمان به دو مقوله سندشناختی و سندشناسی پرداخته است؛ اما هدف از نگارش این اثر به دست دادن متن آموزشی برای آموزش سندشناسی به نوآموزان این حوزه بوده است که در آن تجربه یک سندپژوه به‌صورت روش‌مند سازماندهی، طبقه‌بندی و ارائه شده است و در این مسیر بنابر گزاره «سند بزرگ‌ترین معلم آدمی است»، بسیاری از قواعد و قوانین سندشناسی استخراج و سازماندهی گردیده است. سندشناخت یک گام به جلو در سندشناسی فارسی است، هرچند که قابل نقد و بررسی است.
این کتاب در هفت فصل سامان یافته است. در فصل اول تلاش شده کلیات و مقدمات پژوهش شامل تعاریف و مفاهیم، روش تحقیق، فهرست اسناد پژوهش و… به‌درستی تبیین و تعریف شود. تعاریف مفاهیم بر اساس انواع دایره‌المعارف‌ها، دانشنامه‌های فارسی و انگلیسی، لغت‌نامه‌ها و مراجع دهخدا در لغت‌نامه و… تبیین و تعریف شده‌اند.
در فصل دوم ساختار و بافتار ظاهری، صوری و شکلی اسناد پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم آداب کتابت و سندپردازی در ایران دورۀ اسلامی از آغاز تا سقوط قاجاریه به اختصار بررسی شده و تلاش گردیده است تا ساختار محیط تحریر و کتابت اسناد، آداب نگارش و تحریر مکتوبات و… با رویکرد قیاسی و مطابقه‌ای در دوره‌های مختلف تاریخی با یکدیگر مقایسه و سیر تدریجی و تکوینی آداب کتابت اسناد و مکتوبات از قرن ششم تا قرن سیزدهم قمری بررسی شود.
فصل چهارم اختصاص به بررسی تحریر و کتابت اسناد اعم از قلم، مرکب، کاغذ و خطوط اسنادی دارد. در فصل ششم ساختار بیرونی، صوری و ظاهری در حوزه اسناد شرعی و عرفی بررسی شده است. در فصل پایانی نیز ابتدا شیوه‌نامه و روش‌نامه تصحیح اسناد آمده است؛ سپس بیست نمونه از اسناد پژوهش بر اساس سه قسمت شناسنامه، متن مصحح و صورت اسناد بازنویسی و نونویسی شده است.
کتاب «سندشناخت: پژوهشنامه سندشناسی اسناد فرش ایران» نوشته مشترک سجاد نوروزی و اکرم زینلی در 365 صفحه، شمارگان 300 نسخه از سوی مجمع ذخایر اسلامی منتشر شد.
دیدگاه‌ها