کاوش چغازنبیل و آثاری نهفته در تمدن عیلام ارزش تاریخی یافته‌های باستان‌شناسی

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «هفت‌تپه دشت خوزستان؛ سفالینه‌های دوره عیلام میانه» نوشته مشترک اسماعیل یغمایی، سمیرا ایمنی از سوی انتشارات کارنگ منتشر شد. این کتاب پس از پیش‌نبشتار در چهار بخش تنظیم شده است. بخش نخست: هفت‌تپه از دیدگاهی دیگر، بخش دویم: سفالینه‌های هفت‌تپه، بخش سیوم: سفال عیلامی هفت‌تپه از دیدگاه پایه و لبه،‌ بخش چهارم: محوطه‌های دوروبر هم‌دوره و در پایان نیز سرچشمه آگاهی‌ها و تصاویر آمده است.

محوطه باستانی هفت‌تپه در کشتزارهای نیشکر دشت خوزستان، بین رودخانه‌های دز و کرخه با مشخصات جغرافیایی 32 درجه و 4 دقیقه و 44 ثانیه شمالی و 48 درجه و 19 دقیقه و 35 ثانیه خاوری و کم‌وبیش در هفده‌کیلومتری جنوب‌خاوری شوش جای دارد.

از دیرباز رج تپه‌های زنجیروار که در کناره راه خاکی شوش به چغازنبیل جای داشت، چون تپه‌های طبیعی بود. باستان‌شناسان فرانسوی که برای کاوش چغازنبیل از این راه هر روز بارها می‌گذشتند، هرگز گمان نداشتند در دل این تپه‌ها آثاری از تمدن عیلام نهفته باشد. طبیعی‌بودن این تپه‌ها چنان بود که با وجود به‌دست‌آمدن نخستین یافته باستانی باز هم این گمان نادرست برجای بود. این یافته که در سال 1342 در دامنه یکی از این تپه‌ها به دست آمد، جرقه‌ای کوچک ولی بسیار درخشان بود که پیش از آنکه کسی آن را دریابد، خاموش شد.

در این سال مهندس ابراهیم ارباب هنگام آبیاری مزرعه نیشکر خود در دامنه یکی از این تپه‌ها، به یافته سنگی کوچکی برمی‌خورد. او پس از زدودن گل‌ولای آن درمی‌یابد که این یافته، قالبی است برای ساخت پیکره و تندیس‌های گلی. با درک ارزش تاریخی این یافته، آن را به موزه ایران باستان سپرد که پس از پژوهش ناچیزی، گاه‌نگاری آن را از میانه دوره ساسانی؟! پیشنهاد کردند.

پس از چندسال فراموشی، سرانجام در سال 1344 هنگامی که بولدوزری در اطراف تپه‌ها کار می‌کرد، تیغه آن به سازه‌ای برخورد کرد. در این برخورد نیمی از تاق آجری هلالی یک آرامگاه فروریخت و این سرانجام نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی هفت‌تپه بود. در زمستان همین سال گروه باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر عزت‌الله نگهبان به کاوش پرداخت که دوازده فصل به طول انجامید.

نگارنده این کتاب در دو فصل سیوم (زمستان 1346 و بهار 1347) و فصل چهارم (زمستان 1347 و بهار 1348) در کاوش‌های هفت‌تپه شرکت کرده که این کتاب بازگوی پژوهش‌های سفالینه‌های چهار فصل نخست (1344 ـ 1349) این محوطه است.

در بخش نخست کتاب به‌اختصار درباره کاوش‌ها در هفت‌تپه سخن گفته شده است. بخش دوم کتاب اختصاص به بررسی سفالینه‌های یافت‌شده از هفت‌تپه دارد. آوندهای سفالین هفت‌تپه از دیدگاه ریخت پایه به شش گروه و از دیدگاه ریخت لبه به چهار گروه بخش می‌شوند که بررسی این مسئله در بخش سوم کتاب انجام شده است. بخش پایانی کتاب درباره محوطه‌های اطراف هفت‌تپه است که به اختصار معرفی و بررسی شده‌اند.

کتاب «هفت‌تپه دشت خوزستان؛ سفالینه‌های دوره عیلام میانه» نوشته مشترک اسماعیل یغمایی و سمیرا ایمنی در 347 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و قیمت 240 هزار تومان از سوی انتشارات کارنگ منتشر شد.