مروری بر زندگی پیامبر اسلام(ص) به روایت جیمز لینزی، تاریخ‌پژوه آمریکایی اهمیت قانون اساسی مدینه

سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): در کتاب «زندگی روزمره جهان اسلامی در سده‌های میانه» تالیف جیمز لینزی با برگردان فارسی سعید درودی صفحاتی به زندگی پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) اختصاص داده شده، در این صفحات هر چند نکته تازهای بیان نشده است، اما بیان ساده لینزی درباره تولد، کودکی و جوانی و بعثت پیامبر جذاب است. در گزارش زیر مرور کوتاهی داشتیم به این کتاب و صفحاتی که روایت زندگی پیامبر را در برداشت.   

در بررسی زندگی روزمره مسلمانان سده‌های میانه منابعی به قلم نویسندگان مسلمان در دست است، ولی در نگارش کتاب پیش رو این بازه زمانی از دید نویسنده‌‌ای آمریکایی بررسی شده است که شاید برای مسلمان و غیرمسلمانان دوره معاصر جالب باشد. نویسنده در سراسر کتاب کوشیده وقایع و مباحث دینی و فرهنگی جامعه را در ظرف زمانی همان دوره ببیند و بررسی کند و همین نشان از دید درست و علمی نویسنده دارد. بازه زمانی بررسی شده در این کتاب از ظهور اسلام در سده هفتم میلادی تا سال ۱۳۰۰ میلادی (یعنی تقریبا هفت قرن) را شامل می‌شود. در طول این هفتصد سال قلمرو حکومت اسلامی در غرب تا اسپانیا و شمال آفریقا و در شرق تا آسیای مرکزی و شبه قاره هند گسترش یافت.

بنابر منابع اسلامی، ماموریت نبوت محمد(ص) تقریبا دو دهه طول کشید، یعنی از حدود 610 میلادی (13 سال پیش از هجرت) که او چهل ساله بود، آغازید و در 632 میلادی (سال رحلتش، مطابق با 11 هجری) به پایان رسید. بر اساس همین منابع، زمانی که جبرئیل نخستین وحی را از سوی خدا برای محمد(ص) آورد، او چندان تمایلی نداشت که وظیفه خطیر نبوت را به عهده بگیرد ولی طولی نکشید که دریافت همچون انبیای باستانی قوم یهود، به پیامبری رسیده است.

از طرف دیگر، محمد (ص) مانند اشعیای نبی و ارمیای نبی (پیامبران یهودی در دوران گذشته) می‌دانست که نمی‌تواند از تبلیغ و دعوت به دین جدید شانه خالی کند. به هر حال، در آن زمان، مردم قویا به نیروها و مسائل فراطبیعی اعتقاد داشتند و کوتاه سخن، از حکایات مندرج در کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان آگاه بودند و می‌دانستند که خدا با قدرت بی‌همتای خویش به بنی‌اسرائیل یاری رساندند و از این قوم در برابر دشمنانش حمایت کرد. از این رو، وقتی انسانی به حکم پروردگار به «پیامبری» برگزیده می‌شد، می‌دانست که نمی‌تواند و اجازه ندارد از فرمان او که آفریننده و حافظ تمام هستی است، سرپیچی کنند.

سیره‌نویسان، همان‌گونه که انتظار می‌رود، درباره زندگی پیامبر اسلام (ص) بعد از بعثت، مبسوط سخن گفته‌اند، اما درباره دوران کودکی و نوجوانی او اطلاعات چندانی به دست نداده‌اند. با این حال، همان مقدار اندک اطلاعات که درباره زندگی پیامبر (ص) در کتاب‌های سیره درج شده نشان می‌دهد جامعه اعراب که محمد(ص) در آن زاده شد، جامعه‌ای بر پایه نسبت و خویشاوندی بوده است. همچنین، سیره‌نویسان اصرار داشتند وقایع دوران کودکی و نوجوانی پیامبر خدا(ص) را به گونه‌ای شرح دهند که خواننده با مطالعه آنها، به این نتیجه برسند که از همان اوان زندگی، کاملا مشهود بوده محمد(ص) در آینده پیامبر خواهد شد.

همه پیامبرانی که در کتاب مقدس یهودیان و مسیحیان از آنان نام برده شده (مانند حضرت ابراهیم، اسحاق، یعقوب، موسی و عیسی) شجره‌نامه‌ای داشتند که آنها را از طریق یکی از پسران ابراهیم (موسوم به اسحاق)، به حضرت خلیل‌الله متصل می‌کرد. برای محمد(ص) نیز در کتب سیره، شجرنامه‌ای ذکر شده که او را به واسطه پسر دیگر ابراهیم (ع) به نام اسماعیل به آن حضرت منسوب می‌کند. علاوه بر شجره‌نامه، سیره‌نویسان داستان‌های متعددی از روحانیون یهودی و مسیحی نقل می‌کنند که در آنها آمده است روحانیون مذکور، پس از دیدار با محمد(ص) دریافتند او در آینده به پیامبری می‌رسد و این نکته را به نزدیکانش اطلاع دادند.

محمد(ص) حدود 570 میلادی (53 سال پیش از هجرت) در شهر مکه به دنیا آمد. مادرش آمنه نام داشت. درباره پدر محمد(ص) موسوم به عبدالله روایات مختلفی در کتاب‌ها هست، ولی بیشتر آنها می‌گویند عبدالله پیش از ولادت محمد (ص) درگذشته بود. وقتی محمد (ص) پسر بچه‌ای کوچک بود مادرش وفات یافت و او نزد پدربزرگش، به نام عبدالمطلب رفت و پس از فوت عبدالملطلب، تحت مراقبت و حمایت عمویش، ابوطالب قرار گرفت که در آن زمان ریاست طایفه بنی‌هاشم را بر عهده داشت.

بنی‌هاشم در آن زمان یکی از طوایف محترم اما نه چندان مهم قبیله قریش بود. قریش در زمان مورد بحث نیرومندترین قبیله مکه به شمار میرفت و قدرت و ثروت خویش را مرهون دو چیز بود؛ اول آن‌که متولی کعبه بود و دوم آن‌که مهم‌ترین شغل این قبیله «تجارت در منطقه» بود. این موضوع که آیا مکه در «تجارت در مسافت‌های طولانی» نقشی مهم داشت، محل تردید است ولی فعالیت‌های تجاری قریش و تولیت کعبه سبب شده بود قریش با یکدیگر قبایل مهم عربستان روابط حسنه داشته باشد و حتی می‌توان گفت در میان قبایل جزیره‌العرب (به ویژه در حجاز) نیز از اهمیتی ویژه برخوردار بود… 

دوره نبوت پیامبر خدا (ص) را می‌توان به دو بخش تقریبا مساوی تقسیم کرد: نخستین دوره از 610 تا 622 میلادی (یک سال پیش از هجرت) طول کشید. در 622 میلادی، خصومت متنفذان و قدرتمندان مکه با محمد (ص) به اوج خود رسید و از این رو، او و پیروانش به شهر مدینه رفتند که در شمال مکه قرار گرفته و تقریبا با آن فاصله دارد. این سفر که در 622 میلادی صورت گرفت، در دین اسلام «هجرت» نامیده می‌شود و از لحاظ موفقیت محمد(ص) در رسیدن به اهدافش، چنان نقش بزرگی داشت که سال 622م را در تقویم اسلامی، سال یکم هجری خواندند…

محمد(ص) در طول دو سال اولی که در مدینه اقامت گزید، با استفاده از آیاتی که تا آن زمان بر او نازل شده بود و با تهیه منشوری ویژه که تاریخ‌نگاران امروزی آن را قانون اساسی مدینه می‌نامند، به تمشیت و تنظیم امور جامعه نوظهور امت اسلامی پرداخت و مدینه را به یک «جامعه اسلامی» بدل کرد.