نگاهی به اصلاحات، تحولات و مدرن‌سازی ایران؛ از عباس‌میرزا تا علی‌اکبر دهخدا
[ad_1]
و علی‌اکبر دهخدا عناوین فصل‌های هفت‌گانه کتاب را تشکیل می‌دهد. پایان‌بخش کتاب نیز دربردانده فهرست اسامی است.
این کتاب بر اساس زندگی هفت شخصیت سیاسی قاجاری نوشته شده است و حاصل سلسله‌ای تحقیق کتابخانه‌ای در تاریخ اندیشه ترقی‌خواه و کارنامه اصلاحات در دوران قاجاریه است. بنای رسالت نویسنده در این کتاب بیان سرگذشت عباس‌میرزا، امیرکبیر، سپهسالار و … نبوده است؛ هرچند محدود به دوران پیشوایی آنهاست؛ به عبارتی دیگر این کتاب تاریخ اجتماعی ـ سیاسی عصر قاجار نیست و هدف آن تدوین و ترویج زندگی‌نامه اشخاص هم نیست، بلکه مقصود گفتن مقدمه‌ای برای مطالعه سیاست‌های نوسازی و دستاوردهای تجددخواهانه است؛ تاریخ رژیم قاجار صرفاً در جایگاه پس‌زمینه این تحولات محل بحث و توجه است.
فصل نخست کتاب به بررسی درباره عباس میرزا اختصاص دارد. یکی از اصلاحات او در زمان حکمرانی بر آذربایجان این بود که دست روحانیون ریاکار را از امور مسلمین و دامن مذهب کوتاه کرد و به فرمان او هر شب جمعه فقهای اهل علم و دانش در مساجد گرد هم می‌آمدند و درباره احکام و کیفیت اجرای آن به مباحثه و مشاوره می‌پرداختند. از دیگر اصلاحات او اعزام دانشجو به بریتانیا و تحولات نظامی بود که در فصل نخست بدان پرداخته شده است.
در فصل دوم درباره امیرکبیر و اصلاحات انجام‌گرفته توسط او سخن گفته شده است؛ از جمله تأسیس روزنامه‌ها، ترجمه کتاب، دارالفنون، آبله‌کوبی و…
اندیشه قانون‌خواهی یکی از اصلی‌ترین جریان‌های فکری ایران در تاریخ معاصر است. میرزا یوسف‌خان مستشارالدوله با نگارش رساله «یک کلمه» نخستین طرح قانون اساسی ایران، تدوین قانون عدالت‌خانه‌ها و نامه به مظفرالدین میرزا در ساحت نظری و عملی قانون‌خواهی در ایران نقشی بسیار اساسی ایفا کرد. فصل سوم اختصاص به اصلاحات توسط او دارد.
میرزا حسین‌خان مشیرالدوله معروف به سپهسالار از رجال کاربلد و بالیاقت ایران ناصری به شمار می‌رود. در جوانی مشغول به تحصیل در پاریس شد و از همان موقع تحت تأثیر تمدن اروپا قرار گرفت. وزارت عدلیه و حضور در مطبوعات مختلف از جمله اصلاحات توسط اوست که در فصل چهارم بررسی شده است.
حیدرخان عمواوغلی شخصیتی است که در زندگی و مبارزات او نکات مبهم و اسرارآمیز فراوانی وجود دارد. در فصل پنجم او در حد یک تروریست مشروطه‌خواه بیان شده است و در بخش «ضمیمه» این فصل اشخاص و برخی از وقایع مربوط به او آورده شده است.
حاج میرزا حسن تبریزی که بعدها به رشدیه شهرت یافت، یکی از مردان بلندهمت در تاریخ فرهنگ ایران است که در فصل ششم به او پرداخته شده است. او بنیان‌گذار شیوۀ جدید آموزش ابتدایی در ایران است و همچنین آموزش الفبا به شیوه جدید و رایج‌شدن آن در ایران به همت ایشان آغاز شد.
فصل پایانی کتاب اختصاص به علی‌اکبر دهخدا دارد. او در جوانی به مدرسه‌ای سیاسی رفت و آموزش‌های جدیدی در زمینه تاریخ، سیاست و حقوق بین‌الملل دید. با آغاز جنبش مشروطه روزنامه «صوراسرافیل» را انتشار داد؛ روزنامه‌ای که مشی تندرو و سکولار داشت.
کتاب «خادمین عصر قاجار: نگاهی به اصلاحات، تحولات و مدرن‌سازی ایران؛ از عباس‌میرزا تا علی‌اکبر دهخدا» نوشته محمد قلندرآبادی در 110 صفحه، شمارگان 440 نسخه از سوی نشر علم منتشر شد.
دیدگاه‌ها